Një grup gazetarësh shqiptarë, ekspertë të të drejtave të njeriut dhe profesionistë të ligjit po lobojnë pranë qeverisë për të ndryshuar ligjin për barazinë gjinore në organizatat e mediave dhe mënyrën se si portretizohen gratë në media.
Gratë Shqiptare në Audiovizuale (AWA) kanë kohë që punojnë për korrigjimin e pabarazisë gjinore në mjediset audiovizuale. Në vitin 2018, ata shkruan një shkrim në lidhje me zbatimin e ligjit për barazinë gjinore në mediat publike dhe u zhgënjyen kur zbuluan se përfaqësimi i grave në Radio Televizionin Shqiptar (transmetuesi shtetëror), Autoriteti i Mediave Audiovizive (AMA), dhe Qendra Kombëtare Shqiptare e Kinematografisë (QKK) ishte shumë larg barazisë gjinore. Përveç kësaj, ata ishin tashmë të vetëdijshëm për seksizmin që mbizotëron në ekranet televizive shqiptare dhe mungesën e mekanizmave për ta trajtuar në mënyrën e duhur.
Ata i dërguan letra dhe deklarata të ndryshme Komisioneve Parlamentare dhe Kryetarit të Parlamentit Gramoz Ruci, por shqetësimet e tyre nuk u adresuan.
Valbona Sulce, një gazetare me më shumë se 20 vjet përvojë dhe autore e manualit të parë për gazetari të përgjegjshme gjinore tha se dy janë çështjet kryesore: keqpërfaqësim i grave në media dhe nën-përfaqësimi i grave brenda mediave dhe korporatave struktura.
“Studimet tregojnë se gratë janë më pak të pranishme në panelet e emisioneve si profesioniste, më pak të përfaqësuar në nivelet e vendimmarrjes në kompanitë e mediave. Gjithashtu, ato shpesh janë objektizuar në programet televizive, veçanërisht ato sportive, videoklipe dhe reklamat”, tha ajo për Exit.
Sekusualizmi i tyre në këtë formë, tha Sulçe do të thotë që shoqëria i percepton ato si “seksi i bukur” – pa tru apo aftësi për të bërë gjëra siç bëjnë burrat. Ajo shtoi se gratë në ekran shpesh tregohen në kontekstin e lajmeve të buta, gatimit, modës, familjes apo fëmijëve.
“Rrallë shohim gra në poste si politikanë, drejtorë, oficerë policie, avokatë, sipërmarrës të suksesshëm dhe diplomate,” — tha, ajo.
Ekspertja për demokraci dhe të drejtat e njeriut, Dorela Lazaj shton se për shumë vite ka pasur një problem me portretizimin seksist të grave në media.
“Kohët e fundit shqetësimi im është rritur pasi kjo kulturë po normalizohet dhe promovohet nga media. Ne duam të shohim një media që portretizon të gjithë me dinjitet, siguron një portretizim të ekuilibruar të realitetit shoqëror, promovon gratë në udhëheqje dhe e bën Shqipërinë një vend që mishëron barazinë gjinore, “tha ajo për Exit.
Kjo kulturë seksiste është përhapur në të gjithë vendet e punës dhe përmes ekranit. Megjithëse ekziston një ligj për barazinë gjinore në Shqipëri, ai nuk zbatohet brenda kompanive mediatike. Përveç kësaj, nuk ka dispozita për parandalimin e seksizmit në Ligjin për mediat audiovizive, i cili është në kundërshtim me Standardet Evropiane.
Nisma aktualisht është subjekt i rishikimit, kështu që specifikat e propozimeve të AWA-së nuk mund të bëhen publike. Dorela tha se propozimi i tyre bazohet në rekomandimet e Këshillit të Evropës “Për Barazinë Gjinore në Media” dhe rezolutat e tjera për parandalimin e seksizmit.
Këshilli i Evropës ( KiE) shprehet se barazia gjinore është një e drejtë e njeriut dhe luftimi i stereotipeve dhe seksizmit, arritja e një ekuilibri mes burrave dhe grave në marrjen e vendimeve publike, integrimi gjinor në të gjitha politikat, është e rëndësishme për të arritur në këtë të drejtë.
KiE tha se sektori audioviziv ka mundësinë dhe pushtetin për të formuar dhe ndikuar në shoqëri dhe si i tillë, ai mund të pengojë ose të shpejtojë ndryshimin strukturor drejt barazisë gjinore.
Rezoluta kërkon gjashtë veprime që shtetet anëtare duhet të ndërmarrin. Qeveria shqiptare, anëtare e KiE nuk ka arritur ti plotësojë këto veprime.
Ata shpresojnë se legjislacioni do të sjellë harmonizimin midis rregulloreve të BE-së për barazinë gjinore dhe seksizmin në media, dhe legjislacionin shqiptar. Tani për tani, ekziston një hendek në ligjet vendase, dhe qeveria ka “anashkaluar plotësisht legjislacionin Evropian” dhe nuk kanë njohur asnjë çështje në këtë fushë
Puna e AWA është përqendruar në tre shtylla kryesore; përfaqësim i barabartë gjinor i grave në të gjitha organet publike vendimmarrëse përfshirë AMA, RTSH dhe QKK; Harmonizimi i legjislacionit lokal me standardet e KiE, përkatësisht ndalimi i seksizmit; propozimi i një strukture brenda AMA-së e cila do të adresojë shkeljet e rregullave të seksizmit, do të kryejë monitorimin dhe do të ndërmarrë veprime ku identifikohen shkeljet.
AWA synon të paraqesë gjetjet dhe propozimet e tyre tek AMA dhe ligjvënësit në kohën e duhur. Joformalisht, atyre u është thënë se AMA është e gatshme të përqafojë ndryshimet e reja të cilat do t’i pajisin ato me fuqi të reja për të monitoruar më mirë median në lidhje me përmbajtjen seksiste. Organizata e Kombeve të Bashkuara për Grate (UN Ëomen) gjithashtu po punon me AMA për të ofruar mbështetje në monitorimin e standardeve ndërkombëtare.
Por sfida e vërtetë vjen kur u kërkohet mediave të zbatojnë rregullat e reja. Sulçe thotë se duhet të ndryshojmë kulturën në kompanitë mediatike, e cila është e rrënjosur në mentalitetin patriarkal të shoqërisë në tërësi, ku gratë lihen menjëanë.
“Kemi masa kundër diskriminimit në Kodin e Punës të cilat nuk zbatohen në kompanitë e mediave. Këto përfshijnë lejen e lindjes, kohën shtesë të punës, mbrojtjen kundër një mjedisi armiqësor të punës dhe politikat kundër ngacmimit seksual, “tha ajo.
Pra, çfarë mund të bëjnë vetë gazetarët për të ndihmuar në përmirësimin e situatës?
Sulçe shpjegon se respektimi i standardeve më të larta profesionale kur bëhet fjalë për çështjet gjinore është thelbësore:
“Ne duhet të kuptojmë dinamikën e raportimit gjinor dhe të mos jemi të njëanshëm, duhet të përmirësojmë vazhdimisht raportimin tonë, dhe të kujtojmë se kemi të drejtën e fjalës në realitetin e grave dhe vajzave në Shqipëri. Ne kemi një zgjedhje: të ruajmë status quo-in e pabarazisë duke e arsyetuar atë, ose ta sfidojmë atë me shembuj konkret dhe një monitorim të rreptë të përmbajtjes që transmetojmë ”.
Dorela beson se kompanitë e medias duhet të rimendojnë qasjen e tyre ndaj barazisë gjinore në mënyrë që t’i përcjellin ato ndryshime në shoqëri.
“Kjo mund të jetë sfiduese për një vend si Shqipëria ende në kontrollin e kaosit kulturor, por nëse ka diçka që ne po mësojmë këto 30 vjet, është se shoqëria jonë është shumë dinamike dhe e hapur për të ndryshuar.”
