Fillova si gazetare kulture, duke bërë recensione për ekspozita dhe shfaqje. Redaktorët e mi vunë re shpejt një kuriozitet tjetër tek unë. Filluan të më caktonin histori për krime dhe korrupsion, duke më kërkuar të gërmoja më thellë, të ndiqja gjurmën atje ku të tjerët ndaleshin tek deklaratat për shtyp. “Në atë kohë,” them shpesh, “nuk e quanim gazetari investigative. Ishte thjesht gazetari.”
Sot, unë jam një nga gazetaret më këmbëngulëse investigative në rajon. Jam e njohur për punën time me BIRN, OCCRP dhe tani për themelimin e “shteg.org”, një platformë mediatike që e krijova jo nga ambicia, por nga nevoja. Historitë ishin ende aty. Hapësira për t’i treguar mungonte.
Arritja ime nuk erdhi përmes një titulli bombastik, por përmes një fotografie. Në të shfaqej një trafikant i njohur droge krah për krah me një ministër të lartë shqiptar. Imazhi, i shoqëruar me raportimin tim investigativ, zbuloi prapaskenat e një marrëveshjeje të heshtur që përfshinte një kazino dhe bekimin e autoriteteve. Historia u publikua — dhe pasojat ishin të prekshme.
Më pas erdhi një e vërtetë edhe më e rrezikshme. Në vitin 2023, ndihmova në zbardhjen e lidhjeve mes një figure të njohur politike shqiptare dhe rrjeteve të krimit të organizuar jashtë vendit. Hetimi zgjati me muaj. Por kur materialet ishin gati për botim, media shqiptare refuzoi ta publikonte. Një media e publikoi për një ditë dhe më pas e fshiu. Kisha kaluar nëntë muaj duke punuar për këtë histori, isha larguar nga vendi për arsye sigurie dhe isha kthyer në heshtje. Lajmi u fshi. “Atëherë e kuptova,” thashë me vete, “që na duhej një shteg i yni.”
“Shteg” nënkupton “rrugë”. Është përgjigjja ime ndaj një peizazhi mediatik gjithnjë e më të ndikuar nga kompromisi politik, autocensura dhe vetëmbrojtja. Tek “shteg.org”, ekziston vetëm një rregull: nëse faktet janë të forta, historia botohet. Dhe mbetet online.
Nuk kisha menaxhuar kurrë më parë një organizatë. Nuk kisha shkruar buxhete, nuk njihja ligjet tatimore, as nuk kisha punësuar staf. Propozimi im i parë për financim ishte një dështim. Por mësova shpejt. Gjatë këtij procesi, kuptova sa shumë varet integriteti i gazetarisë nga ajo që ndodh pas skenës, nëse redaksia është ndërtuar për t’i bërë ballë presionit.
Presioni është i gjithanshëm. Disa gazetarë me përvojë refuzuan të punonin me mua, përveç nëse paguheshin në dorë ose u garantohej mbrojtje editoriale për aleatët e tyre të fuqishëm. I refuzova këto kushte. Në vend të tyre, vendosa të trajnoj gazetarë të rinj. Njëra prej tyre, Sabina Nika, sot mbulon sistemin gjyqësor shqiptar, duke raportuar me një përpikmëri që shumë prej kolegëve të saj më të vjetër nuk e tregojnë më. “Ne ndjekim provat,” them shpesh. “Ky është i vetmi urdhër që jap.”
Kur më pyesin pse nuk jam larguar kurrë nga Shqipëria, edhe kur do të ishte më e sigurt, përgjigjja ime është e qetë por e vendosur: “Unë kam lindur për këtë betejë.”
I ati im, dikur oficer ushtrie, u burgos nga regjimi komunist vetëm pse shprehu një mendim kritik para një miku. Ai kaloi një dekadë pas hekurave. Nëna ime, e mbetur të rrisë familjen vetëm, na mësoi të mos ankoheshim, të mos tërhiqeshim dhe të mos e pranonim padrejtësinë si të pashmangshme. Të largohesha do të ndjehej si tradhti, jo vetëm ndaj vendit tim, por edhe ndaj historisë, kujtesës dhe atyre që kishin paguar çmimin për lirinë e mendimit kur ishte ende e rrezikshme të mendoje.
“Kam pasur mundësi të iki,” them shpesh. “Trajnime jashtë vendit, oferta. Por nuk munda. Jo kur ka ende aq shumë për të thënë. Jo kur ende nuk kemi thënë të vërtetën për të kaluarën tonë.”
Ka momente që ia vlejnë dhe më bindin për vendimin tim. Si kur banorët e një fshati të largët refuzojnë një projekt zhvillimi të qeverisë, pasi kanë lexuar një nga hetimet e mia. Ose kur dy qytete të largëta, të lidhura vetëm nga raportimi im, bëhen pjesë e të njëjtës bisedë. Këto momente nuk bëhen virale. Ne nuk ndjekim trendin. Por ato kanë rëndësi
Kur më pyesin kush është heroi im personal, gjithmonë përmend nënën. “Ajo më mësoi të punoj. Të jem e ndershme. Të mos e pranoj kurrë botën siç është.”
Sa për superfuqi, e përjashtoj krejtësisht idenë. “Njerëzit presin mrekulli,” them. “Por asgjë nuk ndryshon me magji. Duhet të punosh. Duhet ta duash atë që bën. Kështu fillon ndryshimi.”
Për mua, kjo është sfida që përqafoj jo për ta thjeshtuar të vërtetën, por për ta mprehur atë aq fort sa të mos mund të injorohet. Refuzoj të besoj se lexuesit janë të pandjeshëm. Këmbëngul se ata nuk kanë nevojë për më pak të vërtetë, por për më shumë guxim në mënyrën se si ajo përcillet.
Sepse në fund, fajin nuk e kanë kurrë lexuesit. Nëse njerëzit kalojnë përtej të vërtetës pa u ndalur, është sepse askush nuk e bëri atë mjaftueshëm urgjente, njerëzore apo të qartë për t’i ndalur. “Jetojmë në një botë zhurmash,” them, “por nëse dëgjon me kujdes, njerëzit ende e duan të vërtetën. Ata janë duke e pritur.”
Puna ime nuk është thjesht gazetari. Është një refuzim për t’i kthyer shpinën së vërtetës. Është një model i asaj që gazetaria mund të jetë ende: parimore, e palëkundur dhe e rrënjosur në besimin se edhe në një botë plot zhurmë, qartësia mund të depërtojë.
Dhe nëse ndodh, unë do të jem aty e qetë, e vendosur dhe e gatshme për të treguar historinë tjetër.